Bộ Y tế hướng dẫn chẩn đoán, điều trị viêm đường hô hấp cấp tính do chủng vi rút corona mới (2019-nCoV)

Ngày 6/2/2020, Bộ Y tế đã ra Quyết định 322-QĐ-BYT ban hành Hướng dẫn chẩn đoán, điều trị viêm đường hô hấp cấp tính do chủng vi rút 2019-nCoV. Hướng dẫn này thay thế Hướng dẫn chẩn đoán, điều trị bệnh viêm phổi cấp do chủng vi rút corona mới 9nCoV) ban hành kèm theo Quyết định 125/QĐ-BYT ngày 6/1/2020 của Bộ Y tế.

Trong hướng dẫn mới của Bộ Y tế nêu rõ vi rút corona (nCoV) là một họ vi rút có khả năng lây truyền từ động vật sang người và gây bệnh cho người từ cảm lạnh thông thường đến các tình trạng bệnh nặng, đe dọa tính mạng của người bệnh như Hội chứng hô hấp cấp tính nặng (SARS-CoV) năm 2002 và Hội chứng hô hấp Trung Đông (MERS-CoV) năm 2012. Từ tháng 12/2019, một chủng vi rút corona mới (2019-nCoV) đã được xác định là căn nguyên gây dịch nhiễm trùng hô hấp cấp tính tại thành phố Vũ Hán, tỉnh Hồ Bắc, Trung Quốc, sau đó lan rộng ra toàn Trung Quốc và nhiều quốc gia trên thế giới. Chủng 2019-nCoV ngoài khả năng lây truyền từ động vật sang người, còn có khả năng lây trực tiếp từ người sang người qua giọt bắn đường hô hấp khi tiếp xúc gần.

Người nhiễm 2019-nCoV có biểu hiện lâm sàng đa dạng, từ nhiễm không có triệu chứng, giống như cảm cúm thông thường, tới những biểu hiện bệnh lý nặng như viêm phổi nặng, suy hô hấp, sốc nhiễm trùng, suy chức năng đa cơ quan và tử vong, đặc biệt ở những người cao tuổi, người có bệnh mạn tính hay suy giảm miễn dịch.

Hiện nay chưa có thuốc điều trị đặc hiệu và chưa có vắc xin phòng bệnh nên chủ yếu là điều trị hỗ trợ và điều trị triệu chứng. Các biện pháp phòng bệnh chính là phát hiện sớm và cách ly ca bệnh.

Trong hướng dẫn mới cũng định nghĩa rõ trường hợp bệnh nghi ngờ bao gồm người bệnh có sốt và viêm đường hô hấp cấp tính và không lý giải được bằng các căn nguyên khác và có tiền sử đến/ở/đi về từ vùng dịch tễ có bệnh do 2019-nCoV trong khoảng 14 ngày trước khi khởi phát các triệu chứng. Hoặc người bệnh có bất kỳ triệu chứng hô hấp nào và có ít nhất một trong hai yếu tố dịch tễ sau, xuất hiện trong khoảng 14 ngày trước khi khởi phát các triệu chứng (một là: tiếp xúc gần với trường hợp bệnh có thể hoặc xác định nhiễm 2019-nCoV; hai là: làm việc hoặc có mặt tại các cơ sở y tế đang điều trị các ca bệnh viêm đường hô hấp cấp tính đã xác định hoặc có thể nhiễm 2019-nCoV và tiếp xúc trực tiếp với những người bệnh này.

Trường hợp bệnh có thể là các trường hợp nghi ngờ nhưng không thể lấy bệnh phẩm xét nghiệm hoặc chưa có kết quả xét nghiệm khẳng định.

Trường hợp bệnh xác định là trường hợp bệnh nghi ngờ hoặc có thể đã khẳng định bằng xét nghiệm real-time RT-PCR dương tính với 2019-nCoV hoặc bằng kỹ thuật giải trình tự gene.

Về lâm sàng, thời gian ủ bệnh từ khi có phơi nhiễm với căn nguyên cho đến khi có triệu chứng đầu tiên từ 2-14 ngày, trung bình từ 5-7 ngày. Triệu chứng lâm sàng ban đầu hay gặp là sốt, ho khan, mệt mỏi và đau cơ. Một số trường hợp đau họng, nghẹt mũi, chảy nước mũi, đau đầu, ho có đờm, nôn và tiêu chảy.

Về diễn biến, hầu hết người bệnh chỉ sốt nhẹ, ho, mệt mỏi, không bị viêm phổi và thường tự hồi phục sau khoảng 1 tuần. Một số trường hợp có thể viêm phổi, viêm phổi nặng, diễn tiến tới suy hô hấp (thở nhanh, khó thở, tím tái…), hộ chứng suy hô hấp cấp tiến triển (ARDS), sốc nhiễm trùng, rối loạn thăng bằng kiềm -toan, suy chức năng các cơ quan dẫn đến tử vong. Thời gian trung bình từ khi có triệu chứng ban đầu tới khi có diễn biến nặng thường khoảng từ 7-8 ngày. Tử vong xảy ra nhiều hơn ở người cao tuổi, người suy giảm miễn dịch và mắc các bệnh mạn tính kèm theo.

Dự phòng lây nhiễm là một bước quan trọng trong chẩn đoán và điều trị người bệnh viêm đường hô hấp cấp do 2019-nCoV, do vậy cần được thực hiện ngay khi người bệnh tới nơi tiếp đón ở các cơ sở y tế. Các biện pháp dự phòng chuẩn phải được áp dụng ở tất cả các khu vực trong cơ sở y tế: tại khu vực sàng lọc và phân loại bệnh nhân; áp dụng các biện pháp dự phòng giọt bắn; áp dụng các biện pháp dự phòng tiếp xúc; áp dụng các biện pháp dự phòng lây truyền qua đường không khí khi thực hiện các thủ thuật liên quan.

Về nguyên tắc điều trị cần phân loại người bệnh và xác định nơi điều trị theo các mức độ nghiêm trọng của bệnh. Bệnh nhân được xuất viện khi hết sốt ít nhất 3 ngày, các triệu chứng lâm sàng cải thiện, toàn trạng tốt, các dấu hiệu sinh tồn ổn định, chức năng các cơ quan bình thường, xét nghiệm máu trở về bình thường, Xquang phổi cải thiện. Hai mẫu bệnh phẩm (lấy cách nhau ít nhất 1 ngày) xét nghiệm âm tính với 2019-nCoV. Sau khi xuất viện, người bệnh cần theo dõi thân nhiệt tại nhà 2 lần/ngày, nếu thân nhiệt cao hơn 38 độ C ở hai lần đo liên tiếp hoặc có các dấu hiệu bất thường khác, phải đến ngay cơ sở y tế để khám lại.

- Tiếp xúc tại các cơ sở y tế, bao gồm: trực tiếp chăm sóc người bệnh nhiễm 2019-nCoV; làm việc cùng với nhân viên y tế nhiễm 2019-nCoV; tới thăm người bệnh hoặc ở cùng phòng bệnh có người bệnh nhiễm 2019-nCoV.

- Tiếp xúc trực tiếp trong khoảng cách 1-2 mét với trường hợp bệnh nghi ngờ hoặc xác định nhiễm 2019-nCoV.

- Sống cùng nhà với trường hợp bệnh nghi ngờ hoặc xác định nhiễm 2019-nCoV.

- Làm việc cùng phòng, học cùng lớp, sinh hoạt chung…với trường hợp bệnh nghi ngờ hoặc xác định nhiễm 2019-nCoV.

- Di chuyển trên cùng phương tiện với trường hợp bệnh nghi ngờ hoặc xác định nhiễm 2019-nCoV.